Վարդագույն հավալուսն
| Վարդագույն հավալուսն | |
.jpg) Վարդագույն հավալուսն | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Կենդանիներ (Animalia) |
| Տիպ/Բաժին | Քորդավորներ (Chordata) |
| Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
| Դաս | Թռչուններ (Aves) |
| Կարգ | Հավալուսնանմաններ (Pelecaniformes) |
| Ընտանիք | Հավալուսներ (Pelecanidae) |
| Ցեղ | Հավալուսն (Pelecanus) |
| Տեսակ | Վարդագույն հավալուսն (P. onocrotalus) |
| Միջազգային անվանում | |
| Pelecanus onocrotalus | |
| Տարածվածություն և պահպանություն | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Քիչ մտահոգող տեսակ  Տաքսոնի տարածվածությունը | |
Վարդագույն հավալուսն (լատին․՝ Pelecanus onocrotalus), հավալուսների ընտանիքին պատկանող ջրային թռչուն, որը գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։ Փետրավորումը սպիտակ է՝ վարդագույն երանգով, թևերի ծայրամասային փետուրները գորշ սև են։ Քաշը մինչև 10 կգ։ Ծոծրակի հատվածում ունի երկար փուփուլ։ Պարանոցը երկար է և ծածկված է աղվափետուրներով, կտուցը լայն է ու երկար, ստորին կտուցի տակ մաշկը փետրավորված չէ և լայնացած է, որը ծառայում է որպես կերակրապարկ։ Չփետրավորված մաշկի հատվածները դեղնանարնջագույն են, ճակատի հատվածում՝ վարդագույն։
Տարածվածություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տարածված է Դանուբի հարավից մինչև Չինաստան և Արևադարձային Աֆրիկայում։ Բնադրում է Հարավարևելյան Եվրոպայում, Առաջավոր, Միջին և Կենտրոնական Ասիայում, Ռուսաստանում, Ադրբեջանում։ Բազմացել են Բեռլինի, Բազելի, Թել Ավիվի կենդանաբանական այգիներում։
Ապրելավայրեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Թռչնի այս տեսակին կարող ենք հանդիպել Սևանի և Արփի լճերում։ Ամռանը կերակրման նպատակով այցելում են Արարատյան հարթավայրի ձկնաբուծական լճակներ։ Արարատյան հարթավայրում արհեստական ձկնաբուծական տնտեսությունների ստեղծումից հետո տարեցտարի նկատվում է վարդագույն հավալուսների քանակական աճը։ Հավալուների 40-350 անհատներից բաղկացած խմբեր այցելում են Արմաշի և Մասիսի ձկնաբուծական ջրավազաններ, որոնք զգալի վնաս են հասցնում ձկնաբուծական տնտեսություններին։
Կենսաբանության առանձնահատկություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բնադրում են եղեգապատ մասերում[1] Դնում են 90–106 մմ չափեր ունեցող 2–3 ձու։ Թխսումը տևում է 32–35 օր։ Ձագերը լինում են մերկ և անօգնական, արագ աճում են և 2,5 ամսական հասակում հասնում են հասուն թռչունների չափերին և կարողանում են թռչել։ Ձագերը մուգ գորշագույն են։ Հայաստանում չեն բնադրում։
Պահպանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հազվագյուտ, անհետացման եզրին գտնվող տեսակ է, որը գրանցված էր նախկին ԽՍՀՄ Կարմիր գրքում։ ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։
Նախկինում չուի շրջանում թվաքանակը տատանվում էր 1-2,5 հազարի սահմաններում։ Սևանա լճի մակարդակի իջեցման և Արարատյան հարթավայրի ձկնաբուծական լճակների զգալի մասի չորացման արդյունքում Սևանա լճում ներկայումս գրեթե չեն հանդիպում, իսկ Արմաշում ամռանը կերակրման համար հանդիպում են 20-30 անհատից ոչ ավելի։
Վտանգման հիմնական գործոններն են ամռան ամիսներին Արարատյան հարթավայրում ձկնաբուծական տնտեսությունների աշխատակիցների կողմից հետապնդելը, իսկ ձմռանը՝ որսագողությունը։
Գրանցված է Բեռնի կոնվենցիայի Հավելված 2-ում[2]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ http://www.mnp.am/red_book_fauna/arm/a224.html Վարդագույն հավալուսն
- ↑ Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Մ.Ս. Ադամյան- «Հայաստանի թռչուններ», Երևան, «Սովետական գրող» հրատարակչություն, 1985, 232 էջ
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վարդագույն հավալուսն» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վարդագույն հավալուսն» հոդվածին։ |
| ||||||
